ATATÜRK’ün
HAYATI Mustafa Kemal ****** 1881 yılında Selânik’te Kocakasım Mahallesi,
Islâhhâne Caddesi’ndeki üç katlı pembe evde doğdu. Babası Ali Rıza
Efendi, annesi Zübeyde Hanım’dır. Baba tarafından dedesi Hafız Ahmet
Efendi XIV-XV. yüzyıllarda Konya ve Aydın’dan Makedonya’ya
yerleştirilmiş Kocacık Yörüklerindendir. Annesi Zübeyde Hanım ise
Selânik yakınlarındaki Langaza kasabasına yerleşmiş eski bir Türk
ailesinin kızıdır. Milis subaylığı, evkaf katipliği ve kereste ticareti
yapan Ali Rıza Efendi, 1871 yılında Zübeyde Hanım’la evlendi. ******’ün
beş kardeşinden dördü küçük yaşlarda öldü, sadece Makbule (Atadan) 1956
yılına değin yaşadı.
Küçük Mustafa öğrenim çağına gelince Hafız Mehmet Efendi’nin mahalle
mektebinde öğrenime başladı, sonra babasının isteğiyle Şemsi Efendi
Mektebi’ne geçti. Bu sırada babasını kaybetti (1888). Bir süre Rapla
Çiftliği’nde dayısının yanında kaldıktan sonra Selânik’e dönüp okulunu
bitirdi. Selânik Mülkiye Rüştiyesi’ne kaydoldu. Kısa bir süre sonra 1893
yılında Askeri Rüştiye’ye girdi. Bu okulda Matematik öğretmeni Mustafa
Bey adına “Kemal” i ilave etti. 1896-1899 yıllarında Manastır Askeri
İdâdi’sini bitirip, İstanbul’da Harp Okulunda öğrenime başladı. 1902
yılında teğmen rütbesiyle mezun oldu., Harp Akademisi’ne devam etti. 11
Ocak 1905′te yüzbaşı rütbesiyle Akademi’yi tamamladı. 1905-1907 yılları
arasında Şam’da 5. Ordu emrinde görev yaptı. 1907′de Kolağası (Kıdemli
Yüzbaşı) oldu. Manastır’a III. Ordu’ya atandı. 19 Nisan 1909′da
İstanbul’a giren Hareket Ordusu’nda Kurmay Başkanı olarak görev aldı.
1910 yılında Fransa’ya gönderildi. Picardie Manevraları’na katıldı. 1911
yılında İstanbul’da Genel Kurmay Başkanlığı emrinde çalışmaya başladı.
1911 yılında İtalyanların Trablusgarp’a hücumu ile başlayan savaşta,
Mustafa Kemal bir grup arkadaşıyla birlikte Tobruk ve Derne bölgesinde
görev aldı. 22 Aralık 1911′de İtalyanlara karşı Tobruk Savaşını kazandı.
6 Mart 1912′de Derne Komutanlığına getirildi.
Ekim 1912′de Balkan Savaşı başlayınca Mustafa Kemal Gelibolu ve
Bolayır’daki birliklerle savaşa katıldı. Dimetoka ve Edirne’nin geri
alınışında büyük hizmetleri görüldü. 1913 yılında Sofya
Ateşemiliterliğine atandı. Bu görevde iken 1914 yılında yarbaylığa
yükseldi. Ateşemiliterlik görevi Ocak 1915′te sona erdi. Bu sırada I.
Dünya Savaşı başlamış, Osmanlı İmparatorluğu savaşa girmek zorunda
kalmıştı. Mustafa Kemal 19. Tümeni kurmak üzere Tekirdağ’da
görevlendirildi.
1914 yılında başlayan I. Dünya Savaşı’nda, Mustafa Kemal Çanakkale’de
bir kahramanlık destanı yazıp İtilaf Devletlerine “Çanakkale geçilmez! ”
dedirtti. 18 Mart 1915′te Çanakkale Boğazını geçmeye kalkan İngiliz ve
Fransız donanması ağır kayıplar verince Gelibolu Yarımadası’na asker
çıkarmaya karar verdiler. 25 Nisan 1915′te Arıburnu’na çıkan düşman
kuvvetlerini, Mustafa Kemal’in komuta ettiği 19. Tümen Conkbayırı’nda
durdurdu. Mustafa Kemal, bu başarı üzerine albaylığa yükseldi.
İngilizler 6-7 Ağustos 1915′te Arıburnu’nda tekrar taarruza geçti.
Anafartalar Grubu Komutanı Mustafa Kemal 9-10 Ağustos’ta Anafartalar
Zaferini kazandı. Bu zaferi 17 Ağustos’ta Kireçtepe, 21 Ağustos’ta II.
Anafartalar zaferleri takip etti. Çanakkale Savaşlarında yaklaşık
253.000 şehit veren Türk ulusu onurunu İtilaf Devletlerine karşı
korumasını bilmiştir. Mustafa Kemal’in askerlerine “Ben size taarruzu
emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum!” emri cephenin kaderini
değiştirmiştir.
Mustafa Kemal Çanakkale Savaşları’dan sonra 1916′da Edirne ve
Diyarbakır’da görev aldı. 1 Nisan 1916′da tümgeneralliğe yükseldi. Rus
kuvvetleriyle savaşarak Muş ve Bitlis’in geri alınmasını sağladı. Şam ve
Halep’teki kısa süreli görevlerinden sonra 1917′de İstanbul’a geldi.
Velihat Vahidettin Efendi’yle Almanya’ya giderek cephede incelemelerde
bulundu. Bu seyehatten sonra hastalandı. Viyana ve Karisbad’a giderek
tedavi oldu. 15 Ağustos 1918′de Halep’e 7. Ordu Komutanı olarak döndü.
Bu cephede İngiliz kuvvetlerine karşı başarılı savunma savaşları yaptı.
Mondros Mütarekesi’nin imzalanmasından bir gün sonra, 31 Ekim 1918′de
Yıldırım Orduları Grubu Komutanlığına getirildi. Bu ordunun kaldırılması
üzerine 13 Kasım 1918′de İstanbul’a gelip Harbiye Nezâreti’nde
(Bakanlığında) göreve başladı.
Mondros Mütarekesi’nden sonra İtilaf Devletleri’nin Osmanlı
ordularını işgale başlamaları üzerine; Mustafa Kemal 9. Ordu Müfettişi
olarak 19 Mayıs 1919′da Samsun’a çıktı. 22 Haziran 1919′da Amasya’da
yayımladığı genelgeyle “Milletin istiklâlini yine milletin azim ve
kararının kurtaracağını ” ilan edip Sivas Kongresi’ni toplantıya
çağırdı. 23 Temmuz – 7 Ağustos 1919 tarihleri arasında Erzurum, 4 – 11
Eylül 1919 tarihleri arasında da Sivas Kongresi’ni toplayarak vatanın
kurtuluşu için izlenecek yolun belirlenmesini sağladı. 27 Aralık 1919′da
Ankara’da heyecanla karşılandı. 23 Nisan 1920′de Türkiye Büyük Millet
Meclisi’nin açılmasıyla Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması yolunda önemli
bir adım atılmış oldu. Meclis ve Hükümet Başkanlığına Mustafa Kemal
seçildi Türkiye Büyük Millet Meclisi, Kurtuluş Savaşı’nın başarıyla
sonuçlanması için gerekli yasaları kabul edip uygulamaya başladı.
Türk Kurtuluş Savaşı 15 Mayıs 1919′da Yunanlıların İzmir’I işgali
sırasında düşmana ilk kurşunun atılmasıyla başladı. 10 Ağustos 1920
tarihinde Sevr Antlaşması’nı imzalayarak aralarında Osmanlı
İmparatorluğu’nu paylaşan I. Dünya Savaşı’nın galip devletlerine karşı
önce Kuvâ-yi Milliye adı verilen milis kuvvetleriyle savaşıldı. Türkiye
Büyük Millet Meclisi düzenli orduyu kurdu, Kuvâ-yi Milliye – ordu
bütünleşmesini sağlayarak savaşı zaferle sonuçlandırdı.
Mustafa Kemal yönetimindeki Türk Kurtuluş Savaşının önemli aşamaları
şunlardır:
*
Sarıkamış (20 Eylül 1920), Kars (30 Ekim 1920) ve Gümrü’nün (7
Kasım 1920) kurtarılışı.
*
Çukurova, Gazi Antep, Kahraman Maraş Şanlı Urfa savunmaları
(1919- 1921)
*
I. İnönü Zaferi (6 -10 Ocak 1921)
*
II. İnönü Zaferi (23 Mart-1 Nisan 1921)
*
Sakarya Zaferi (23 Ağustos-13 Eylül 1921)
*
Büyük Taarruz, Başkomutan Meydan Muhaberesi ve Büyük Zafer (26
Ağustos 9 Eylül 1922)
Sakarya Zaferinden sonra 19 Eylül 1921′de Türkiye Büyük Millet
Meclisi Mustafa Kemal’e Mareşal rütbesi ve Gazi unvanını verdi. Kurtuluş
Savaşı, 24 Temmuz 1923′te imzalanan Lozan Antlaşması’yla sonuçlandı.
Böylece Sevr Antlaşması’yla paramparça edilen, Türklere 5-6 il
büyüklüğünde vatan bırakılan Türkiye toprakları üzerinde ulusal birliğe
dayalı yeni Türk devletinin kurulması için hiçbir engel kalmadı.
23 Nisan 1920′de Ankara’da TBMM’nin açılmasıyla Türkiye
Cumhuriyeti’nin kuruluşu müjdelenmiştir. Meclisin Türk Kurtuluş
Savaşı’nı başarıyla yönetmesi, yeni Türk devletinin kuruluşunu
hızlandırdı. 1 Kasım 1922′de hilâfet ve saltanat birbirinden ayrıldı,
saltanat kaldırıldı. Böylece Osmanlı İmparatorluğu’yla yönetim bağları
koparıldı. 29 Ekim 1923′te Cumhuriyet idaresi kabul edildi, ******
oybirliğiyle ilk cumhurbaşkanı seçildi. 30 Ekim 1923 günü İsmet İnönü
tarafından Cumhuriyet’in ilk hükümeti kuruldu. Türkiye Cumhuriyeti,
“Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir” ve “Yurtta barış cihanda
barış” temelleri üzerinde yükselmeye başladı.
****** Türkiye’yi “Çağdaş uygarlık düzeyine çıkarmak” amacıyla bir
dizi devrim yaptı. Bu devrimleri beş başlık altında toplayabiliriz:
1. Siyasal Devrimler:
· Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922)
· Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923)
· Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924)
2. Toplumsal Devrimler
· Kadınlara erkeklerle eşit haklar verilmesi (1926-1934)
· Şapka ve kıyafet devrimi (25 Kasım 1925)
· Tekke zâviye ve türbelerin kapatılması (30 Kasım 1925)
· Soyadı kanunu ( 21 Haziran 1934)
· Lâkap ve unvanların kaldırılması (26 Kasım 1934)
· Uluslararası saat, takvim ve uzunluk ölçülerin kabulü (1925-1931)
3. Hukuk Devrimi :
· Mecellenin kaldırılması (1924-1937)
· Türk Medeni Kanunu ve diğer kanunların çıkarılarak laik hukuk düzenine
geçilmesi (1924-1937)
4. Eğitim ve Kültür Alanındaki Devrimler:
· Öğretimin birleştirilmesi (3 Mart 1924)
· Yeni Türk harflerinin kabulü (1 Kasım 1928)
· Türk Dil ve Tarih Kurumlarının kurulması (1931-1932)
· Üniversite öğreniminin düzenlenmesi (31 Mayıs 1933)
· Güzel sanatlarda yenilikler
5. Ekonomi Alanında Devrimler:
· Aşârın kaldırılması
· Çiftçinin özendirilmesi
· Örnek çiftliklerin kurulması
· Sanayiyi Teşvik Kanunu’nun çıkarılarak sanayi kuruluşlarının kurulması
· I. ve II. Kalkınma Planları’nın (1933-1937) uygulamaya konulması,
yurdun yeni yollarla donatılması
Soyadı Kanunu gereğince, 24 Kasım 1934′de TBMM’nce Mustafa Kemal’e
“******” soyadı verildi.
******, 24 Nisan 1920 ve 13 Ağustos 1923 tarihlerinde TBMM
Başkanlığına seçildi. Bu başkanlık görevi, Devlet-Hükümet Başkanlığı
düzeyindeydi. 29 Ekim 1923 yılında Cumhuriyet ilan edildi ve ****** ilk
cumhurbaşkanı seçildi. Anayasa gereğince dört yılda bir
cumhurbaşkanlığı seçimleri yenilendi. 1927,1931, 1935 yıllarında TBMM
******’ü yeniden cumhurbaşkanlığına seçti.
****** sık sık yurt gezilerine çıkarak devlet çalışmalarını yerinde
denetledi. İlgililere aksayan yönlerle ilgili emirler verdi.
Cumhurbaşkanı sıfatıyla Türkiye’yi ziyaret eden yabancı ülke devlet
başkanlarını, başbakanlarını, bakanlarını komutanlarını ağırladı.
15-20 Ekim 1927 tarihinde Kurtuluş Savaşı’nı ve Cumhuriyet’in
kuruluşunu anlatan büyük nutkunu, 29 Ekim 1933 tarihinde de 10. Yıl
Nutku’nu okudu.
****** özel yaşamında sadelik içinde yaşadı. 29 Ocak 1923′de Latife
Hanımla evlendi. Birçok yurt gezisine birlikte çıktılar. Bu evlilik 5
Ağustos 1925 tarihine dek sürdü. Çocukları çok seven ****** Afet
(İnan), Sabiha (Gökçen), Fikriye, Ülkü, Nebile, Rukiye, Zehra adlı
kızları ve Mustafa adlı çobanı manevi evlat edindi. Abdurrahim ve İhsan
adlı çocukları himayesine aldı. Yaşayanlarına iyi bir gelecek hazırladı.
1937 yılında çiftliklerini hazineye, bir kısım taşınmazlarını da Ankara
ve Bursa Belediyelerine bağışladı. Mirasından kızkardeşine, manevi
evlatlarına, Türk Dil ve Tarih Kurumlarına pay ayırdı. Kitap okumayı,
müzik dinlemeyi, dans etmeyi, ata binmeyi ve yüzmeyi çok severdi. Zeybek
oyunlarına, güreşe, Rumeli türkülerine aşırı ilgisi vardı. Tavla ve
bilardo oynamaktan büyük keyif alırdı. Sakarya adlı atıyla, köpeği Fox’a
çok değer verirdi. Zengin bir kitaplık oluşturmuştu. Akşam yemeklerine
devlet ve bilim adamlarını, sanatçıları davet eder, ülkenin sorunlarını
tartışırdı. Temiz ve düzenli giyinmeye özen gösterirdi. Doğayı çok
severdi. Sık sık ****** Orman Çiftliği’ne gider, çalışmalara bizzat
katılırdı. Fransızca ve Almanca biliyordu.
ATATÜRK’ÜN SON YILLARI VE ÖLÜMÜ
******’ün ilk hastalık belirtisi 1937 yılında ortaya çıktı. 1938
yılı başlarında Yalova’da bulunduğu sırada, ciddî olarak hastalandı.
Buradaki tedavi olumlu sonuç verdi. Fakat tamamen iyileşmeden Ankara’ya
yaptığı yorucu yolculuk, hastalığının artmasına sebep oldu. Bu
tarihlerde Hatay sorununun gündemde olması da onu yormaktaydı. Hasta
olmasına rağmen, Mersin ve Adana’ya geziye çıktı. Kızgın güneş altında
askerî birliklerimizi teftiş edip tatbikat yaptıran ******, çok yorgun
düştü. Ülkü edindiğimillî dava uğruna kendi sağlığını hiçe saydı. Güney
seyahati hastalığının artmasına sebep oldu. 26 Mayıs’ta Ankara’ya
döndükten sonra tedavi ve istirahat için İstanbul’a gitti. Doktorlar
tarafından, siroz hastalığı teşhisi kondu.
Deniz havası iyi geldiği için, Savarona Yatı’nda bir süre dinlendi.
Bu durumda bile ülke sorunlarıyla ilgilenmeye devam etti. İstanbul’a
gelen Romanya kralı ile görüştü. Bakanlar Kurulu toplantısına başkanlık
etti. 4 Temmuz 1938′de Hatay Antlaşması’nın yürürlüğe girmesi ******’ü
çok sevindirip moralini düzeltti. Temmuz sonlarına kadar Savarona’da
kalan ******’ün hastalığı ağırlaşınca Dolmabahçe Sarayı’na nakledildi.
Fakat hastalığı durmadan ilerliyordu. O’nun hastalığını duyan Türk
halkı, sağlığıyla ilgili haberleri heyecanla takip ediyor, bütün
kalbiyle iyileşmesini diliyordu. Hastalığının ciddiyetini kavrayarak 5
Eylül 1938′de vasiyetini yazıp servetinin büyük bir kısmını Türk Tarih
ve Türk Dil kurumlarına bağışladı. Ekim ayı ortalarında durumu düzelir
gibi oldu. Fakat, çok arzuladığı hâlde, Ankara’ya gelip cumhuriyetin on
beşinci yıl dönümü törenlerine katılamadı.
29 Ekim 1938′de kahraman Türk Ordusu’na yolladığı mesaj, Başbakan
Celâl Bayar tarafından okundu. “Zaferleri ve mazisi insanlık tarihi ile
başlayan, her zaman zaferlerle beraber medeniyet nurlarını taşıyan
kahraman Türk ordusu!” sözü ile Türk Ordusu’nun önemini belirtmiştir.
Yine aynı mesajda “Türk vatanının ve Türk’lük camiasının şan ve
şerefini, dahilî ve harici her türlü tehlikelere karşı korumaktan ibaret
olan vazifeni, her an ifaya hazır ve amade olduğuna benim ve büyük
ulusumuzun tam bir inan ve itimadımız vardır” diyerek Türk Ordusu’na
olan güvenini belirtmiştir.
****** 1 Kasım 1938′de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılış
töreninde de bulunamadı. Hazırladığı açılış nutkunu Başbakan Celâl Bayar
okudu. ****** bu nutkunda ülkenin imarı, sağlık hizmetleri ve ekonomi
konularındaki faaliyetleri açıkladı. Bundan başka eğitim ve kültür
konularına da temas edip gençliğin millî şuurlu ve modern kültürlü
olarak yetişmesi için İstanbul Üniversitesi’nin geliştirilmesi, Ankara
Üniversitesi’nin tamamlanması ve Van Gölü civarında bir üniversitenin
kurulması için çalışmaların yapıldığını belirtti. Türk Tarih ve Türk Dil
kurumlarının çalışmalarından duyduğu memnuniyeti açıkladı. Ayrıca Türk
gençliğinin kültürde olduğu gibi spor sahasında da idealine
ulaştırılması için Beden Terbiyesi Kanunu’nun uygulamaya konulmasından
duyduğu memnuniyeti belirtti. ******, ölümüne kadar memleket
meselelerinden bir an olsun uzak kalmamıştı.
******’ün hastalığı tekrar şiddetlendi. 8 Kasımda sağlığıyla ilgili
raporlar yayımlanmaya başlandı. Bütün memleketi tekrar derin bir üzüntü
kapladı. Her Türk’ün kalbi onun kurtulması dileğiyle çarpıyordu. Ancak,
kurtarılması için gösterilen çabalar sonuç vermedi ve korkulan oldu.
Dolmabahçe Sarayı’nda 10 Kasım 1938 sabahı saat dokuzu beş geçe, insan
için değişmez kanun, hükmünü uyguladı. Mustafa Kemal ****** aramızdan
ayrıldı. Bu kara haberle, yalnız Türk milleti değil, bütün dünya yasa
büründü. Büyük, küçük bütün devletler onun cenaze töreninde bulunmak
üzere temsilciler göndererek, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusuna karşı
duydukları derin saygıyı belirten mesajlar gönderdiler. 16 Kasım günü
******’ün tabutu, Dolmabahçe Sarayı’nın büyük tören salonunda katafalka
konuldu.
Üç gün üç gece, gözü yaşlı bir insan seli ulu önderine karşı duyduğu
saygı, minnet ve bağlılığını ifade etti. Cenaze namazı 19 Kasım günü
Prof. Şerafettin Yaltkaya tarafından kıldırıldı. On iki generalin
omzunda sarayın dış kapısına çıkarılan tabut, top arabasına konularak,
İstanbul halkının gözyaşları arasında Gülhane Parkı’na götürüldü.
Buradan bir torpido ile Yavuz zırhlısına nakledildi. Büyük Ada
açıklarına kadar, donanmamız ve törene katılmak için gelmiş olan yabancı
gemilerin eşlik ettiği Yavuz zırhlısı cenazeyiİzmit’e getirdi. Burada
Yavuz zırhlısından alınan cenaze, özel bir trene kondu. Atalarına son
saygı görevlerini yapmak üzere toplanan halkın kalbinde derin bir üzüntü
bırakarak Ankara’ya getirilmek üzere hareket edildi.
******’ün vefatı üzerine cumhurbaşkanı seçilen İsmet İnönü, Türkiye
Büyük Millet Meclisi Başkanı, bakanlar, Genelkurmay Başkanı,
milletvekilleri ile ordu ve devlet ileri gelenleri tarafından karşılanan
cenaze, Türkiye Büyük Mîllet Meclisi önünde hazırlanan katafalka kondu.
Ankara halkı da onun cenazesi önünden saygıyla geçerek son görevini
yaptı. 21 Kasım 1938 Pazartesi günü, sivil ve askerî yöneticiler ile
yabancı devlet temsilcilerinin hazır bulunduğu ve on binlerce insanın
katıldığı büyük bir tören yapıldı. Daha sonra ******’ün tabutu
katafalkta alınarak. Etnografya Müzesinde hazırlanan geçici kabre kondu.
Türk milleti daha sonra, bu büyük insana lâyık, Ankara Rasattepe’de bir
Anıtkabir yaptırdı. 10 Kasım 1953′te Etnografya Müzesinden alınan
******’ün naaşı Anıtkabir’e getirildi. Burada yurdun her ilinden
getirilmiş olan vatan topraklan ile hazırlanan ebedî istirahatgâhına
yerleştirildi.
Cuma Nis. 23, 2010 12:52 pm
