PİYANO'NUN TARİHÇESİ Piyano;
Floransalı Bartolomeo Cristofori 1711 yılında "Piyano e forte" hem
hafif hem kuvvetli çalınabilir adlı yeni bir müzik aleti icat etti.Bu
çalgı üzerinde hem hafif seslerin hem de kuvvetli seslerin çıkartılması
olanaklıydı. Bunun için adına italyanca "hafif ve kuvvetli" anlamına
gelen "Piyano e forte" dendi.
Yeni bir icat sayılan piyanonun sesleri meşin kaplı küçük seslerin
tuşlar aracılığıyla harekete geçirilerek tellere vurması ile elde
ediliyordu.Aletin mekanizması sesler sayısında küçük çekiçler ,o
çekiçleri harekete geçiren manivelalar ve bir de tellerin titremesini
durduran susturucu çuha bölümü bulunuyordu.
Piyanonun temelini oluşturan çekiç mekanizmasını Cristofori''den önce
iki kişi tarafından icat edildiği öne sürülmüştür.Biri Marius adındaki
Fransız klavsen yapımcısıydı.1716 yılında "clavecin a maillet" (çekiçli
klavsen)adını taktığı dört mekanizma modelini Paris akademesinde
sunmuştu.Marius''un klavsen aletine çekiçli mekanizmalı koymaktan amacı
klavsende mızrap olarak kullanılan ve çabuk eskiyen tüy uçlarının
değiştirilme zorluğunu ortadan kaldırmaktı.
Schroter adındaki Alman müzikçi ise yeni mekanizmanın mucidinin kendisi
olduğunu söylemiştir.1721''de Dresten Sarayına gönderdiği iki piyano
mekanizması modelinin pratikte değeri olmamakla birlikte tarihsel önemi
vardır.
Almanya da Freiburg kentinde Silbermann adında birisi 1726''da iki
piyano yaparak Cristofori''nin icat ettiği mekanizmayı kullanmaya
başlamıştı.Silbermann her iki piyanoyu J.S.Bash''a gösterdiyse de Bach
bunların ince seslerinin zayıfladığından ve tuşların sertliğinden
şikayet etmiştir.Silbermann bu yolda ki çalışmalarını sürdürerek
Bacn''ın övgülerini kazanmayı başarmıştı.
İlk piyanolar,biçim bakımından o zamanın klavikordlarına benzediğinden
kuyrukluydu.Ünlü org yapımcısı Frederici,dört köşe piyanoyu icat
etti.Zumpe adını taşıyan Alman klavikord yapımcısı Londra da dört köşe
piyanoyu çok sayıda imal ederek İngiltere''ye yaydı.En eski Zumpe
piyanosunun yapılış tarihi 1766''dır.
1762 yılında büyük Bach''ın oğlu Cristian Bach Londra''ya
geldi.Klavsenci ustalar artık piyano yapmaya başlamışlardı.Bunların
Backers adındaki Hollandalı usta ,özellikle Cristofori''nin
mekanizmasını geliştirerek(tuşun sonuna ayarlanabilen bir vida
ekiyle)"ingiliz mekanizması"nı icat etti.Broadwood adında bir ingiliz
ustası da bu mekanizmanın oluşmasında Backers''e yardım etmiş ve
sonradan aynı sistemi Broadwood piyanolarında kullanmıştır.
1770 yılına kadar piyano için eser yazılmamasının nedeni piyano sesinin
klavsene göre cılız ve tuşesinin sert oluşudur.Piyano için eser veren
ilk besteci Muzio CELEMENTİ''dir.1773 de henüz on sekiz yaşındayken
piyano için üç sonat yazmıştır.Böylelikle piyano çalma tekniğinin
temelleri atılmış oldu.
Londra o tarihlerde piyano ve klavsen yapımında çok ileri
düzeydeydi.Zumpe''nin dört köşe piyanolarından sonra Backers''in ve
Broadwood''un piyanoları yayılmaya başlamıştı.Bir yandan da başkentte
Kirkman ve Shudi klavseni en gelişkin durumuna getirmeyi
başarmışlardı.Piyano ile bu soylu çalgı arasındaki rekabet
C.Bach,Schroter ve Celementi''nin klavsen yerine piyanoyu
kullanmaları,bu aletin yapımcılarını yüreklendirmişti.
Broadwood, tuşlar ve mekanizmaya bazı yenilikler getirerek, 1783''te
piyano için iki pedal kullanılmaya başlanmış oldu.Pedallardan biri
basıldığı zaman, teller üzerindeki ses söndürücü çuhalar tümüyle
kalkıyor,öteki pedal kullanılırsa teller üzerine titremeyi azaltan bir
kumaş parçası yapışıyordu.
Öte yandan Viyana da Stein adında bir yapımcı yeni bir mekanizma
kullanarak piyano üretmeye başladı.1777''de Mozart bu piyanolardan
birini görmüş ve öteki piyanolara olan üstünlüğünü babasına yazdığı
mektupta belirtmişti.Sonun da Stain''in damadı Andreas Steicher
mekanizmayı geliştirerek 1794''te Viyana piyanolarını yapmaya başladı.
Mozart, Anton Walter''in piyanolarını yeğliyordu.Haydn,Schanz
piyanolarında çalışıyordu.Bu iki piyano yapımcısı hem Stein''ın
kopyalarını yapmışlar hem de İngiliz dört köşe piyanolarına
öykünmüşlerdir.
Paris''te İngiliz piyanoları piyasaya egemendi.1777 de Erard ilk köşe
Fransız piyanosunu yapmayı başardı.Fıransız Devrimi yüzünden Erard
Londra''ya kaçmıştı.1796 da yeniden Fransa''ya döndü.İcat ettiği
mekanizmanın beratını 1794''te Londra da almıştı.Mekanizması,Stain''in
geliştirdiği Alman mekanizmasını andırıyordu.Fakat Erard,daha çok çifte
mekanizmalı arp aleti ile ilgilendiğinden piyano yapımına pek önem
vermemiş ve xvııı. Yüzyıl İngiliz ve Viyana piyanolarının tekeli
altında kapanmıştır.
Piyano yapımcılarını uzun uzun düşündürmüş olan bir başka sorunda
,gergin tellere dayanabilecek kasnağın yapılmasıydı.Özellikle kalın
tellerin gerginliği, kasnak üzerinde yüksek basınçlar doğurduğundan
tahta yerine çelik kullanılması uygun görülmüş ve 1788''de ki
piyanolardan başlayarak tellerin çelik kasnaklar üzerine gerilmesine
geçilmişti.
1808 de Erard çift maşalı (douple echapement)mekanizmayı buldu.Piyano
yapımcılığı tarihinde bir devrim sağlayan bu mekanizmayı yeğeni Pierre
Erard geliştirerek 1821''de "tekerrürlü mekanizma"yı yaptı.Günümüzde ki
kuyruklu piyanolarda kullanılan mekanizma böylelikle Pierre Erard
tarafından 1821''de icat edilmiş oldu.
Tekerrürlü mekanizmanın icadı Hummel ve Lizst de dahil bir çok
piyanistin piyanoya daha rağbet etmesine neden oldu.1830 yılında
Thalberg özellikle bu piyanoların üstünlüğünü onayladı.Almanya''da
Blüthner Paris''te Pleyel,Kriegelstein ve Herz, Londra''da
Collard,Hopkinson,Ramsay and Kind ve Southwell,New York''da Steinway
piyano fabrikaları hep tekerrürlü mekanizmayı bazı değişikliklerle
kullanmaya başladılar.
Bundan sonra piyanonun değişik parçaları, ayrı ayrı incelenerek ve
laboratuar da çalışılarak geliştirilmiş sonunda üstün nitelikli
çalgılar yapılmıştır.
Modern piyanonun ses genişliği kalın la''dan ince do''ya kadar olmak
üzere yedi oktav ve bir minör üçlüyü kapsamaktadır.Bununla birlikte,
klasik piyano edebiyatını çalmaya altı buçuk oktav yetmektedir.
Tuşların sertliği sorunu üzerinde piyano fabrikaları çok durmuşlar ve
bu sorunun çözülmesi için teknik açıdan çaba göstermişlerdir.Modern bir
piyanonun tuşesi, piyanisti yoracak ölçüde sert olmamalı öte yandan
parmakları dayanıksız ve zayıf bırakacak kadar da yumuşak olmamalıdır.
Özellikle Stainway piyanolarında bulunan ve sesleri uzatmaya yarayan
üçüncü bir pedal, ilk olarak 1862 yılında Montal adında bir Fransız
tarafından kullanılmıştır.Yararları belli sayıda eserin icrasında
görüldüğü için, genelde piyano fabrikaları bu pedal yerine,
piyanistlerin fazla gürültü yapmadan çalışabilmeleri amacıyla sesleri
hafifleten özel bir üçüncü pedal kullanılmıştır.
Günümüzün gelişkin ve üstün kaliteli çalgıları sayesinde, eserlerin
ifadesi açısından piyanist için kaynaklar artmıştır.Büyük konser
salonlarının berrak ve dolgun sesli piyanoları fabrika
laboratuarlarında ki teknisyenlerin yıllarca süren çabaları ve
deneyimleri sonucudur.
Ancak, her endüstri, sanayi ve teknoloji ürününde olduğu gibi
piyanoların da üretim sonrası kullanımdan bakımdan ve zaman içindeki
metal yorgunluğundan periyodik olarak bakımlarının ve onarımlarının
zorunluluğu doğmaktadır.
Bir tarafta, bünyeden kaynaklanan bu bakım ve onarım zorunluluğu, diğer
taraftan kullanma esnasında kullanıcının karşılaştığı güçlükler ve
sorunlar ile kullanımdan dolayı da piyano üzerinde sorunlar
oluşmaktadır.Örneğin, piyanistin tuşlara vuruş tekniğine uygun olmayan
şekilde hareket etmesi beraberinde bazı sorunların doğmasına neden
olmaktadır.Bunla, çekiç başlıkları keçelerinin kısa süre de aşınmasına,
mekanizma içinde çok kullanılan çuhaların çabuk yıpranmasına, tuş ucu
ayarlarının bozulmasına ve mekanizmanın tümünün aksamasına yol
açabilir.
Diğer taraftan, periyodik olarak yılda en az bir kez yapılan akort
ayarının çok kısa zamanda bozulmasına hatta tellerin kopmasına bile
neden olabilir.
Yine piyano için gerekli uygun iklim ortamının kaybolması da
beraberinde genel olarak mekanizmanın aksamasına ve özel olarak
kullanılan malzemenin sıkışması ya da gevşemesine, dolayısıyla akordu
da olumsuz olarak etkileyip piyanonun çalınışı sırasında olumsuzluklara
neden olabilmektedir. window.google_render_ad()
Çarş. Nis. 15, 2009 3:46 pm
