Erzincan
Erzincan Tarihçe TARİH ÖNCESİ ÇAĞLARDA ERZİNCAN YÖRESİ
Doğu Anadolu tarih öncesi çağlanna ait araştırmalar sınırlıdır. Van'da
Tilkitepe, Erzurum'da Karaz Höyük'te ve Kars dolaylarında yapılan
arkeolojik kazı ve araştırmalarda, tarih öncesi çağlara ait önemli
buluntular elde edilmiştir.
Erzincan ilinin yazılı tarih öncesi dönemlerine ait önemli yerleşimler
Altıntepe ve Üzümlü ilçesi arasında bulunan Küçüktepe Höyüğü'dür.
Altıntepe'de bulunan Urartu kalesinin, îlk Tunç Çağı'na ait bir
yerleşimin üzerinde kurulduğu tespit edilmiştir. Burada bulunan tek
yapı katında, yanmış evler ve Karaz Höyük'e göre daha eski dönemlere
ait çanak çömlekler ile pişirilmiş topraktan yapılmış depolama kapları
bulunmuştur. Küçüktepe Höyük'te yapılan araştırmalar, buranın Altıntepe
îlk Tunç Çağı yerleşimiyle çağdaş olduğunu göstermiştir. Her iki
yerleşime ait halk topluluklarının, tarım ve hayvancılıkla
uğraştıkları, kalay ve bakırı karıştırarak tunç elde ettikleri,
bunlardan araçgereç ve silah ürettikleri tespit edilmiştir.
Erzincan tarih öncesi dönemlerde; doğu-batı, güney, güneybatı yol
güzergahlarının üzerinde bulunmaktaydı. Boğazköy, Alişar ve Alaca'dan
dolayı önem kazanan Orta Kızılırmak ile Aşağı Kızılırmak'ın doğuya olan
bağlantısının Refahiye-Erzincan üzerinden de sağlanmış olması, Kangal,
Kösedağ, Kelkit ile Kuzey Anadolu bağlantısı olan batı yol düğümünü
sınırları içine alması, Erzincan ve yöresinin tarihi önemini
artırmıştır.
Tercan ilçesinin kuzey sınırını oluşturan Pulur bölgesinde, tarih
öncesine ait buluntular ele geçmiştir. Yine Erzincan'ı Kelkit
vadisinden Kuzey Anadolu'ya bağlayan kıstaklar, tarih öncesi dönemler
açısından önemlidir.
YEREL HAYAŞA KRALLIĞI VE HİTİT EGEMENLİĞİ
Üçüncü bin yılına ait Sümer kaynaklanna göre, Sümer ve Akad
bölgelerinin kuzey kesimlerindeki dağlık bölgeye, yani Kuzey-Doğu
Anadolu'ya, Subartis ve halkına da Subar adı veriliyordu. Akad Kralları
Sargon ve Naramsin'e ait tabletlerde bu bölge, Akad Devleti'nin bir
vilayeti olarak anılmaktadır.
Arkeolojik belgeler, îlk Tunç Çağı sonrasında Erzincan yöresine ilk
yerleşen halk topluluklarının Hayaşalılar olduğunu göstermiştir.
Hattuşaş (Boğazkale) arşivlerindeki III.Tuthalya ve I.Şuppiluliuma (MÖ
1375-1335) dönemine ait metinlerde, Erzincan'ın kuzeyi Azzi-Hayaşa
olarak geçmekte ve bu Hitit Kralları'nın Kumaha (Kemah) yöresinin
Hayaşalı Kralı Krannis ile savaştıklarından söz etmektedir. Bölgeyi
egemenlikleri altına alan Hititler'in Hayaşa Kralı Hukkana ile bir
bağımlılık anlaşması yaptığına dair metinlerde, Hukkana'nın,
kızkardeşini I.Şuppiluliuma'ya eş olarak verdiği de yazılıdır. Hayaşa
ve Hitit ilişkilerine ait diğer bilgilere, Hitit Kralı II.Murşil'e (MÖ
1334-1306) ait yazılı belgelerde de rastlanmaktadır.
Boğazköy tabletlerine göre, bölge 2. bin yılda Hurriler'in elinde
bulunuyordu. 2. bin yılın ilk yarısından itibaren Erzincan ve yöreleri,
Hayaşalılar'ın eline geçti.
Anadolu'nun yazılı tarih dönemlerinin başlangıcında, Hititler'in
kendilerinden önceki yerel krallık ve halk topluluklarını merkezi bir
yönetim altında birleştirme faaliyetleri yer alır. Hititler, Kızılırmak
yayı içerisinde, siyasi faaliyetleri için uygun ortam bekledikleri
sıralarda, Erzincan'ı da içine alan bölgelerde yaşanan Hurriler'in daha
güneye kaymalarıyla da, Erzincan'ı da içine alan bölgelerde yaşanan
Hurriler'in daha güneye kaymalarıyla, onlann yerlerini alan Hayaşahlar,
bölgeye egemen olurlar.
Hititler'in Erzincan'da kesin egemenlik kurdukları dönem, MÖ 1380
yıllarından sonra başlamışsa da, önceki yıllarda da Hitit askeri
seferlerinin yapıldığı anlaşılmaktadır. 1340 yılında Hayaşalılar,
Hititler tarafından ortadan kaldırılırlar. MÖ 1200 yıllanna doğru
batıdan gelen "Deniz Kavimleri"nin istilası sonucunda ise Boğazkale
başkentli Büyük Hitit împaratorluğu da sona erer.
YÖRE KALKINMASININ ÖNCÜLERİ URARTULAR
Eski Çağ Anadolu tarihinin bilinmesinde Hitit ve Asur çivi yazılı
tabletlerinin önemli rolü olmuştur. MÖ 13. yüzyıla ait Asur
tabletlerinde "Uruatri" adına rastlanmıştır. MÖ 900 yıllarında kurulan
Urartu Devleti, Urmiye gölünden Erzincan'ın batı kesimlerine,
Kafkasya'nın güneyi ve Doğu Karadeniz kıyılarından, Suriye'nin kuzeyine
ve Akdeniz'e kadar uzanan bölgeler arasında genişleyebilmiştir. Uruatri
halkının kurduğu Urartu Devleti'nin Başkenti "Tuşpa" (Van) idi. Menuas
yazıtlarından, Urartu Devlet topraklarının güneyde Diyarbakır, batıda
Malatya ve Elazığ, kuzeyde ise Erzincan'a kadar genişlediği ve Ön
Asya'nın en güçlü devletlerinden biri olduğu öğrenilmektedir. Hakkında
en çok bilgi bulunan ilk Urartu Kralı Lutibri'nin oğlu Sardır^dır.
Urartular, Asur împaratorluğu'nun Akdenizle olan bağlantısını kesmek
için, Musul ve Halep'e kadar olan bölgeleri aldılar. Bölgenin en güçlü
devleti Asurlular'la egemenlik çatışması içinde olan Urartu
Krallığı'nın kesin olarak tarih sahnesinden silinmesi, kuzeyden gelen
Kimmer ve Iskit akınlarıyla olmuştur. Bu kavimlerce siyasi güçleri yok
edilen Urartu Devleti'nin bütün toprakları, Med Kralhğı'nın eline
geçmiştir (MÖ 600).
Urartular, Doğu Anadolu'da ekonomik ve kültürel kalkınmanın
öncüleridir. Bölgede çok sayıda bayındır kentler kurmuşlar, üretimin
yanısıra bölgeler arası ticareti geliştirmişlerdir. Erzincan kenti
yakınındaki Urartu yerleşimi olan Altıntepe, Urartu topraklarının batı
sınırında bulunmaktaydı. Burada yapılan arkeolojik kazı va araştırmalar
sonucu elde edilen buluntular, Urartu uygarlığının gelişmişliğini
gösteren belgeler olmuştur.
ATATÜRKÜN ERZİNCAN'A GELİŞLERİ
BİRİNCİ GELİŞİ:
******, Erzincan'a ilk olarak 1 Temmuz 1919'da gelmiştir. Erzurum
Kongresi'nde bulunmak üzere, 28 Haziran 1919'da otomobille Sivas'tan
Erzurum'a hareket eden Mustafa Kemal Paşa, yolu üzerindeki köy ve
kasabalara uğrayarak 1 Temmuz 1919 günü Erzincan'a gelmiş, geceyi
Erzincan'da geçirdikten sonra ertesi gün Erzurum'a hareket etmiştir.
İKİNCİ GELİŞİ:
******, Erzurum Kongresi dönüşünde, 30 Ağustos 1919 günü öğleden
sonra, Erzincan'a yakın Gazlısu'ya (Ekşisu) geldi. Burada, Erzincan
Mutasarrıfı, Ahz-ı Asker Kalemi Reisi, Erzincan ileri gelenlerinden bir
heyet, ******'ü karşıladılar. Kısa bir süre, su başında dinlenen
kafile, Ekşi sudan içtikten sonra birlikte Erzincan'a hareket ettiler.
Atütürk, Erzincan'da Erzurum Kongresine katılan Şeyh Fevzi Efendi ile
de buluştu. Şeyh Fevzi Efendi, ******'ü yürekten destekliyordu. 0
akşam Erzincan'lılar adına, Erzincan Mutasarrıfı, Belediye'de bir yemek
verdi.
Mutasarrıfın evinde konaklayan ******, sabahleyin Mutasarrıflığa resmi
bir ziyaret yaptı. Buradan Belediyeye geldi ve halkla görüştü. Aynı gün
Sivas'a hareket etti.
TüRKİYE'NİN EN BÜYÜK ATATÜRK PORTRESİ ERZİNCAN'DA
59. Topçu Er Eğitim Tugayı Tarafından Erzincan'ın Kuzey kismyndaki
tepeye 7.500 m²'lik ibr alana, gönüllü askeri personelin çalışmaları
sonucunda ******'ün bu güne kadar yapılmış en büyük portresi işlendi.
Bu portre dünyanın ve Türkiyenin en büyük portresidir.
Top. Bnb. Yılmaz Bahar komutasında, ressam Mustafa Aydemir'in yaptığı
portrenin işlenmesi 17 kişilik teknik ekip, 3000 kişinin çalışması
sonucu 9-Eylül-9 Ekim 1982 tarihleri arasında 1 aylık çok kısa ,br
zamanda tamamlanmıştır. ****** portresinin yapımında 210 ton harç, 600
ton taş, 160 ton kum kullanılmıştır
Perş. Nis. 16, 2009 12:46 pm
