TÜRK MİZİĞİNDEKİ ZİLLİ VE DERİ GERGİLİ ÇALGILAR

Uzman Grafiker Mesaj Sayısı : 76 Points : 5010816 Kayıt tarihi : 14/04/09

ØÇağana
Acem diyarında Şîr-î Hûdã isimli bir pehlivan télifi olduğu, ancak Batı
Anadoluda benimsendiği söyleniyor. Avrupa bandolarına Mehteran’dan
geçmiş olup, “Jingling Johnnie” (Çıngırdayan Coni) veya “Turkish
Crescent” (Türk Hilâli) adlarıyla anılan ve Çin Şapkası adı da verilen,
çalkalanarak çalınan çıngırak başlı ve süslü uzunca bir tahta ãsã
olmaktadır.

ØÇalpãre (Çalpara)
Evliyã Çelebi ismini vermiş, ancak tanımlamamıştır. Farsça “dört parça”
demek olan Çarpara’dan türemiş bir kelime olduğu anlaşılıyor.
Rakkasların parmaklarına takarak ritim sağladıkları mãdenî veya ahşap
iki çift küçük “çık-çık” olmaktadır. Çengi Çubuğu adıyla da anılan
Çalpara, Batı Müziğinde kullanılan Kastanyet adlı çalgıyla aynı
özelliktedir.

ØDef
Mãdenî küçük ziller takılmış deri gergili kasnaklı bir vurmalı sazdır.
Batı Müziğinde karşılığı Tamburin olmaktadır. Birtakım eski deflerin 4
veya 8 köşeli olduğu anlaşılıyor.

ØDãire
Halka halka mãdenî küçük çıngıraklar takılmış deri kaplı yuvarlak ve
büyükçe bir deftir. Özellikle çıngıraksız olanı Mazhar diye
anılmaktadır 7. Batıda çıngıraklısına Simbalum, çıngıraksızına Timpanum
denmektedir.

ØDavul
Zurna Büyük çapta, ancak kısa boyda silindirik bir yapıya sãhip deri
gergili vurmalı çalgıdır. Anadolu’da kayışla boyunda taşınarak,
eşliğinde bir yanına çomakla (tokmakla), diğer yanına çubukla
(değnekle) vurularak çalınır. Kelime kökeni Tabl ile aynı olup,
Mehterhãne çalgılarındandır. Çeşitli boylarıyla Batı Müziğindeki Kaba
Davul’a ve Trampet’e mütekãbildir.

ØDünbelek
Birçok çeşidi vardır. Mısır’da îcãdedildiği söylenen ve dipdibe
bitiştirilen iki üstü deri gergili çömlekten yapılan Çömlek Dünbeleği,
Mekke’ye giden Mahmil alayınca çalınırmış. Bir de cam kasnaklı
yapıldığı düşülünen Cam Dünbeleği zikrediliyor. Ayrıca, muhtemelen
çıngıraklı olan Yemen Dünbeleği; çift olarak çalınan Mukarran Dünbeleği
ve tãrifi meçhul Eyyûb DünbeleğiDarbuka ile eşanlamlı kullanılmaktadır.

ØKös
Mehteranda kullanmış olan, üstü kalın deri gergili pirinç kazanlardan
yapılan meşhur vurmalı sazdır. Evliyã Çelebi’nin mizãhî bir üslupla
“her biri hamam kubbesi kadardır” dediği bu ãlet, ucu keçe kaplı
tokmaklarla çalınır. Batı Orkestralarında günümüzde kullanılan Timpani
adlı vurmalı çalgı, kösten türemiş kabul edilmektedir.

ØKudüm
Hûşeng Şah tarafından îcãdedildiği söyleniyor. Çomak biçiminde
değnekler (zahmeler) ile çalınan, küçük çapta ve farklı ebatlarda bir
çift köstür. Hz. Muhammed ile Hz. Hatice’nin zifaf gecesinde ney ve
rebab eşliğinde kullanıldığından dolayı, derviş tekkelerinden eksik
olmamıştır deniliyor.

ØNakkãre
denir. Türk Çingeneler arasında Hãris-i Yemenî tarafından îcãdedildiği
ve Arabistan kahvehãnelerinde çalındığı söylenmektedir. Mehteranın
tanınmış bir vurmalı çalgısıdır. İki küçük değnekle çalınan, elle
tutulur ölçüde ufak, üstü deri kaplamalı bir çift kâsedir. İki parçası
da bitişik olduğunda ve sol elde tutulup veya boyna asılıp sağ elle ve
tek değnekle çalındığında, Çifte NakkãreNağra diye tanınır.

ØTabl-ı Baz (Davlunbaz?)
Atların eyerlerine takılan veya elde tutulup kösele bir kayışla çalınan
küçük köstür. Gürültü yaparak av hayvanlarını ürkütmekte, onları
sakladıkları yerden çıkartmakta ve baz türü doğana avını yakalaması
için yardımcı olmakta kullanıldığından dolayı bu ismi almıştır. Bir
çeşidinin, 19. yüzyılda Tabl adı altında Mûsıkã-yı Hümãyûn bandosunda
kullanıldığına rastlamaktayız.

ØZil
Evliyã Çelebi ismini vermiş, ancak tanımlamamıştır. Askerî Mûsîkîde ve
Dervişlerin dînî ãyinlerinde kullanılan, birbirlerine vurularak
çınlayan bakır, pirinç yãhut tunç malzemeden îmâledilmiş iki yassı
yuvardan ibãret çalgı türüdür.

HariKulaDe.... Paylasım İcin SagoL..... &)

» TÜRK MÜZİĞİNDEKİ ÜFLEMELİ ÇALGILAR
» TÜRK MÜZİĞİNDEKİ TELLİ ÇALGILAR
» nefesli calgılar
» yaylı calgılar
» turk yalanları