Siirt
Siirt Tarihçe Bilinen tarihi M.Ö. 200 yıllarına kadar uzanan Siirt,
Mezopotamya ve Anadolu Uygarlıklarının kesiştikleri bir alanda
kurulmuştur. Siirt yöresinde tarihi araştırmaların yeterince yapılmamış
olması nedeniyle bu yörede hüküm süren Samiler, Babiler, Asurlar,
Urartular, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular ve Osmanlıların
bıraktıkları eserler hakkında yeterli bilgi yoktur. Ancak, halen
korunan eserlerin çoğunun Selçuklulardan kalmış olması, Selçukluların
bölgede daha yoğun bir etki bıraktıklarını göstermektedir.
Sinop
Sinop Tarihçe TARİH ÖNCESİNDEN TÜRK DÖNEMİNE KADAR
Sinop Anadolu'nun en kuzeyinde, Boztepe Yarımadası'nın kıstağında
kurulmuş bir şehirdir. İki doğal limana sahip olması ona, tarih boyunca
deniz ticaretinde önemli bir ayrıcalık sağlamıştır. Bu durum,
Prehistorik çağlardan itibaren topraklarında değişik kültürlerin
yerleşip iz bırakmasına vesile olmuştur. Son yıllardaki araştırmalar
şehrin tarih öncesini önemli ölçüde aydınlatmıştır.
1990' lı yılların ortasından itibaren Amerikalı bir ekip tarafından
yürütülen yüzey araştırmalarında, İnceburun mevkiinde kesici taş
aletleri ilk belirlemelerine göre Sinop ve çevresindeki ilk yerleşim
izlerini üst Paleotilik çağa (M.Ö 60000-8000)kadar taşımaktadır. Yine
Amerikalı ekip tarafından Sualtında yürütülen Arkeolojik çalışmalarda
Sinop açıklarında yaklaşık 100m. derinlikte M.Ö 7000 yıllarına ait
yerleşim izine rastlanmıştır. Müze Müdürlüğü' nün 1987-1990 yılları
arasında yapmış olduğu yüzey araştırması Sinop'un tarih öncesi
bilinmeyen yönlerini önemli ölçüde aydınlatmıştır. Bu araştırma
sırasında aşağı-yukarı tamamı Prehistorik Çağa ait 45 adet yerleşim
(höyük) tespit edilmiştir. Araştırma sırasında tespit edilen
yerleşimler en erken Kalkolitik Çağa (M.Ö.5500-3000) tarihlenmektedir.
Kalkolitik Çağa ait önemli yerleşimler, ÇİMBEKTEPE (Lala Tavukçuoğlu
köyü) , İLYA YERİ (Lala Altınoğlu) , ÇİMDİLLİ TEPE (Dizdaroğlu Köyü) ,
KABALI HÖYÜK (Bıyıklı Köyü) , KADI MEZARI (Gerze-Hıdırlı Köyü) ' dır.
Yapılan araştırma , Sinop yöresinde ilk Tunç Çağda (M.Ö. 3000-2500)
yoğun bir iskan olduğuna işaret etmektedir. Sahildeki yerleşimler ilk
Tunç Çağı sonunda büyük bir yangınla terk edilmiştir. Sadece Gerze Köşk
Höyük , Tıngıroğlu Höyük , Emiryayla Maltepe , Yaykın Karakumrutepe ve
Sarımsak Maltepe Höyük ' te , Orta Tunç Çağda ' da ( M.Ö. 2500-2000 )
iskanın devam ettiği görülmektedir. Bölge için Tunç Çağı sonrası uzun
bir dönem karanlık kalmaktadır. Sinop şehir merkezinde iki ayrı yerde
M.Ö. 3000 yerleşimine rastlanılmıştır. Bugüne kadar yapılan kazı ve
araştırmalarda sahil kesiminde ( Gerze Köşk Höyük hariç ) Hitit
dönemini belgeleyecek bir buluntuya rastlanmamıştır. İç kesim dağlık
bölgedeki yerleşimlerde kısmen rastlanabilmektedir. Hitit metinlerinde
adı geçen Kaşgaların Sinop ' la ilgilerini gösteren Arkeolojik bir
buluntuya da henüz rastlanmış değildir. M.Ö. 18 yy ile M.Ö. 8 yy arası
bölge için karanlık bir dönemdir. Bu dönemi aydınlatacak Arkeolojik
belgeler henüz bulunamamıştır
Eusebios Sinop ' un biri M.Ö. 756 , diğeri de M.Ö. 630 yıllarında olmak
üzere iki safhalı kolonize edildiğinden bahseder. M.Ö. 756 yıllarındaki
kolonizasyonu Arkeolojik belgelerle desteklenememesi , bu kolonizasyonu
bir nevi öncüler tarafından yapılan keşif amaçlı ziyaret yada
yerleşimler olmasını akla getirmektedir. Bununla birlikte Sinop ve bu
tür Pontus ' ta gerçek anlamda kolonizasyon hareketinin M.Ö. 630 lar da
başlamış olduğu ele geçen Arkeolojik malzeme ile kesinlik kazanmış
durumdadır. Sinop ' un da M.Ö.630-610 yılları arasında Miletli
kolonistlerce , bir koloni şehri olarak kurulduğunu Arkeolojik
belgelerle tespit etmek mümkündür.
Genellikle bir fıçı içinde yaşayan ve Kinizm felsefesi okulunu kuran
Sinop'lu Diogenes, M.Ö. 413-327 yılları arasında yaşamıştır. "Gölge
etme başka ihsan istemem" sözü ona aittir.
TÜRK İDARESİ DÖNEMİ
Sinop, Türkler tarafından 3 Ekim 1214 tarihinde Selçuklu hükümdarı I.
İzzeddin Keykâvus eliyle fethedildi. Kaleyi, halkın canına ve malına
dokunmamak şartıyla teslim alan Selçuklu Sultanı Şehri gezdi ve
baştanbaşa imar etmeyi yıkılan Kaleyi tamir ve şehri daha emin bir
şekilde korumak için bir iç kalenin yaptırılmasını emretti.
Daha sonra bir müddet Bizans İdaresine geçen şehir son defa olarak
Selçuklu Veziri Süleyman Pervane tarafından 1262 yılında Türk idaresine
katıldı. Süleyman Pervane kendi adıyla anılan bugünkü medreseyi, bu
fethin bir hatırası olarak yapmıştır.
Sinop bu tarihten itibaren, Müinüddin Süleyman Pervane'nin idaresine
girmiştir. 1322 yilina kadar Pervaneoğullari idaresi altında kalan
Sinop, bu tarihten sonra Candaroğullari hakimiyetine girmiştir.
Candaroğulları ailesi ilme ve İlim adamlarına çok değer vermişler ve
birçok eser yazdırmak suretiyle o zamanki Türk Kültürünün yükselmesine
hizmet etmişlerdir. 14. yy. sonları ve 15. yy. ilk yarısında Kastamonu
ve Sinop sarayları birçok ilim adamı, şair ve Sanatkârı etrafında
toplayarak himâye eden birer merkez olmuştur. Candaroğulları hükümdarı
Celaleddin Beyazıt'ın ölümünden sonra yerine oğlu İsfendiyar Bey geçmiş
(1385) ve bu tarihten sonra da Beyliğin adı "İsfendiyaroğulları" olarak
anılmaya başlanmıştır. Şehir bu beylikler döneminde çok imar görmüş ve
Camii, medrese, kütüphane imaret, köprü,
han ve hamamlar yaptırılmıştır. Tersanelerinde 900 ton ila 1000 tonluk
gibi zamanının en büyük gemileri yapılmaya başlandı. Sinop
darphanelerinde ise çok güzel işçilikte paralar darp edildi.
Fatih Sultan Mehmet'in 1461'de Trabzon üzerine yaptığı sefer senasında,
İsmail Bey'in bağlılığını bildirmesi üzerine Sinop, Osmanlı hakimiyeti
altına girmiştir. Osmanlı döneminde de Sinop, bir liman şehri olarak
kullanıldı. Tersane de işlevini devam ettirdi. 17. ve 18 Y.yıllarda
küçülen şehirde, 19. Y.Y.da Osmanlı Rus savaşları sırasında Karadeniz
önem kazanınca bir canlanma gözlendi. Paşa ve Korucuk Tabyaları bu
dönemde yapıldı. 1853 Rus baskınında şehir topa tutularak yakıldı ve bu
tarihten sonra kale içine çekildi.
MİLLİ MÜCADELE VE CUMHURİYET DÖNEMİ
I. Dünya Savaşından sonra Ülkemizin dört tarafından işgali ve
azınlıkların zararlı çalışmalarından Sinop'da nasibini almıştır.
Bağımsız bir Rum Pontus Devleti kurmaya amaçlayan ayrılıkçı çeteler,
zaman zaman Sinop yörelerine de sarkıyordu. Üçüncü Ordu Müfettişliğine
ve Milli Mücadeleyi başlatma görevine atanan M. Kemal, 18 Mayıs 1919
günü Sinop Limanı'na uğramış, Sinop Askerlik Şubesi Başkanı'nı gemiye
çağırıp gerekli emirleri vermiş ve kara yolunun uygun olmadığını
öğrenip, hiç gemiden inmeden, Samsun'a hareket etmiştir. Eylül 1919'da
şehirdeki küçük Ingiliz birliği, Sinop Mutasarrıfı Mazhar Tevfik Bey'i
tutuklamak ve hükümet konağına Ingiliz Bayrağı asmak istemişse de,
halkın sert tepkisi üzerine bundan vazgeçmek zorunda kalmışlardır.
Sinop ve yöresindeki Milli Cemiyetler'in (Müdafaa-i Hukuk)
teşkilatlanması Mazhar Tevfik Bey'in gayretiyle hızla gelişti. Sivas
Kongresinde alınan karar gereğince, Sinop ve nahiyelerinde Anadolu ve
Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin birçok şubesi açıldı, son Osmanlı
Meclis-i Mebusan'ında Sinop'u Rıza Nur Bey ve Miralay Zeki Bey temsil
etmişlerdir. Sinop İstiklâl Savaşı'na da bütün gücüyle katılmıştır.
Sinop Sancağı'nın Ayancık-Boyabat ve Merkez İlçeleri İstiklâl Harbi'nde
en çok şehit veren bölgelerden kabul edilir. 23 Nisan 1920'de toplanan
ilk TBMM'ne Sinop adına Şerif (ARKAN) Bey, Abdullah (KARABİNA) Bey,
Hakkı Hami (ULUKAN) Bey, Rıza Namık (URAS) Bey, Şevket (PEKER) Bey ve
Rıza Nur Bey milletvekili olarak görev yapmışlardır. Meclisin ilk
başkanlığını da en yaşlı üye sıfatıyla Sinop Mebusu Şerif Bey
yürütmüştür. Cumhuriyet'in ilanından sonra yapılan yeni idari
düzenlemede sancakların kaldırılmasıyla, daha önce Kastamonu'ya bağlı
Sancak olan Sinop vilayet haline gelmiştir. Şehir yeterli derecede
olmasa da Cumhuriyet döneminde de bir gelişme göstermiştir. Cumhuriyet
dönemi Sinop tarihinin en önemli olaylarından biri de Cumhurbaşkanı M.
Kemal ATATÜRK'ün 15 Eylül 1928'de şehre gelmeleri ve harf inkılâbıyla
ilgili ilk işareti ve dersi burada vermeleridir.
23 NİSAN 1920'DE İLK TBMM'NİN AÇILIŞINDA EN YAŞLI ÜYE SIFATIYLA BAŞKANLIK YAPAN SİNOP MEBUSU ŞERİF BEY'İN AÇIŞ KONUŞMASI
"Hazır bulunan saygı değer milletvekilleri!'' (Mehmed Şerifbeyin
Fotografı No: 12) İstanbul'un geçici olarak, İ'tilâf Devletleri
tarafından işgâl olunduğu ve bütün esasları ile Halifelik Makamı ve
Merkezi Hükümetin bağımsızlığının kaldırıldığını hepiniz biliyorsunuz.
Bu vaziyete baş eğmek, milletimizin teklif olunan yabancı boyunduruğunu
kabul etmesi demekti. Ancak, tam bağımsızlıkla yaşamak kesim azminden
alan, çok eskiten beri hür ve serbest milletimiz, esâret durumunu
şiddet ve kesinlikle kabul etmemiştir. Hemen, vekillerini toplamaya
başlıyarak, Yüksek Meclisimizi meydana getirmiştir. Bu Yüksek Meclisin
en yaşlı üyesi nedeni ile Allah'ın yardımı ile milletimizin iç ve dışta
tam bağımsızlıkla geleceğini kendisi üstüne alarak ve idâre etmeye
başladığını bütün dünyaya duyurarak. BMM'ni açıyorum. Kutsal bağlı
bulunduğumuz (olan) bütün islamların vekili ve Osmanlıların Padişâhı
Sultan VI. Mehmed Hazretlerinin İ'tilaf Devletlerinin baskısından
kurtarılmasına ve sonsuza dek başkenti olan İstanbul'umuzun; işgâl
altında ve her türlü zulumler, kötülükler içinde maddi ve manevi
açıdan, acımasızca yok edilmeye çalışılan bütün illerimizin kurtuluşuna
başarı buyurmasını Ulu Allah'tan dilerim."
Perş. Nis. 16, 2009 1:00 pm
