Mardin Mardin Tarihçe
Katk?lar?ndan dolay? Sn.
Necat ?lta? a te?ekkürler
Anadolu'yu Mezopotamya'ya ba?layan Mardin yöresi; tarihsel geli?im
içerisinde, onlarca uygarl??a ve onlarca de?i?ik din, etnik grup ve
mezheplere ev sahipli?i yapm?? ve birbirinden farkl? bu kültürler,sevgi
ve ho?görüyü bir potada harmanlayarak ve farkl?l?klar?n? koruyarak ,
yüzlerce, binlerce y?l bir arada ve dayan??ma içerisinde ya?amas?n?
bilmi?tir.
Müslüman, Süryani, Yakubi, Keldani, Nesturi, Yezidi,
Yahudi,Kürt.Arap,Çeçen,Ermeni vs. gibi farkl? din ve farkl? etnik
kökenden gelen topluluklar; "do?al toplumsal ho?görü" ve uzla?ma ile,
"bar?? ve karde?lik içerisinde" bir arada ya?am??lard?r. Mardin, bu
özelliklerinden dolay?, "de?i?ik kültürel yap?lar?n bar??ç?l bir
sentezini olu?turmu?tur".
Zarathustra'n?n, Mani'nin ya?ad???; kültürel ve felsefi yo?unlu?un
tarih boyunca damgas?n? vurdu?u bar??, karde?lik ve ho?görü kenti
Mardin...
Mardin, ad?n? Plinus'a göre , Nusaybin civar?nda ya?ayan Mardanî adl?
Arap kabilesinden alm??t?. Ortaça?'?n ünlü yazar? Prokopios kenti, bir
kale-kent olarak Margdis diye an?yordu. Daha sonraki dönem Bizans
yazarlar?na göre, kentin ad? Mardes'ti. Di?er kaynaklara göre Persler
Marde, Ermeniler Mardi, Araplar Maridin demi?lerdi. Bir ba?ka kaynakta
da kentin ad?, Süryanî dilinde kaleler kenti demek olan Marde'den
geldi?i yaz?yordu.
BE? B?N YILLIK TAR?H
Verimli Mezopotamya ovas?n?n ortas?nda yükselen, kalker ve lavlarla
örtülü bir da??n yamac?ndaki kent, neredeyse bütün kültürlerin u?rak
yeri olmu?tur. Kentin do?um tarihi ?Ö 3000 y?l?na dayan?yor. ?lk
konuklar ise ?öyle s?ralan?yor: Subarular, Sümerler, Akadlar, Hititler,
?ran'dan gelen Midiler. Daha sonra Asurlar, Urartular, Mitannîler,
Aramîler, Persler...2 bin y?l sonra Büyük ?skender. ?lk H?ristiyanlar,
II. yüzy?lda Romal?lar, Sasanîler, hemen ard?ndan Bizansl?lar. Araplar,
IX. yüzy?lda Hamdanîler, X. yüzy?l?n sonunda Mervanîler, XI. yüzy?lda
Türkmenler, XII. yüzy?lda Artuklular. Haçl?lar?n k?l?ç sesleri,
ard?ndan Eyyubîler sonra ?lhanl?lar. Karakoyumlu ve Akkoyumlu
beylikleri. XVI. yüzy?lda Safevîler, Osmanl?lar ve nihayetinde Türkiye
Cumhuriyeti.
Bir zamanlar birçok kültüre ve dine ev sahipli?i yapm?? olan bu ya?l?
kentin tarihî dokusu; böylesine renkli, zengin ve karma??k ...
De?i?ik kültürlerin mirasç?s? Mardin'i tan?mak ve görmek gerek; anlatmak bu kenti tan?mlamaya ne yaz?k ki yetmiyor...
Tüm ha?metiyle,ve bir kartal yuvas? görüntüsü ile, da??n tepesindeki
Mardin; yontma ta?tan yap?lm??, ta? ustalar?n?n göz nuru döktükleri,
ünlü Mardin evlerinin güzellikleri ile daha da belirginle?iyor ve
zamana meydan okurcas?na "buraday?m, beni görün ve koruyun" dercesine
ma?rur ve ihti?aml? .
Birbirinin üstüne y???lm?? gibi duran, bu muhte?em yap?lar?n aras?na
kondurulan yeni evler, adeta çürük bir di? gibi s?r?t?yor ve bir an
önce içinde ya?ayan insanlar?n?n kendisinin fark?na varmas?n? ve
anlamas?n? istiyor.
Mimarisi kuruldu?u günden bugüne ve her?eye ra?men, en az bozulan
illerden olan Mardin'de, yerle?ik ahali; yüzy?llar boyu oturacaklar?
evleri yaparken; dayan?kl?l?k, iklim ko?ullar?n? ve mimari esteti?i
dikkate alarak, in?aa etmi?lerdir. Ve bir sonraki ku?a?a gururla
ta??yabilecekleri birer sanat ?aheserleri olan bu yap?lar? devrederken;
k?ymet ve de?erinin unutulaca??n?n hesab?n? yapmam??lard?...
?ki yan? yüksek duvarlarla çevrilmi?, güne?siz, dar ve baharat kokulu
sokaklarda araç girmedi?i için çöplerin e?eklerle topland??? bu güzelim
sokaklar, ve Abbara denen geçitlerle birbirine ba?lanan sokaklarda,
bugün de?il de geçmi? ya?an?yor san?rs?n?z. Küçücük dükkanlar?nda ter
döken ustalar?n ürettikleri e?yalar, büyük kentlerde çoktan kullan?mdan
kalkm??t?. Örne?in semerler, keçeler, bak?r kovalar, çeyizlere konacak
oymal? dolaplar... Her kö?eyi dönünce de?i?ik bir görüntü : Sakatat
satan dükkánlar, baharatç?lar, kuruyemi?çiler, kalayc?lar, eskiciler.
Küçük mangallar?n etraf?nda toplanm?? olan mü?teri bekleyen esnaf...
ÇAN VE EZAN SES?
Mardin'de hiçbir soka?a araba girmedi?i için, s?rt hamallar? çok
ra?bettedir. Kentteki her türlü ta??ma i?ini bu hamallar
gerçekle?tirir. ?nsan?n elimi kolunu sallayarak ç?kmakta zorland??? dik
yoku?lar?, onlar s?rtlar?nda onlarca kilo a??rl?kla, hem de türkü
söyleye söyleye t?rman?yorlar.
Ezan ve çan seslerinin birbirine kar??t??? bu sokaklara, birçok tarihî
yap?n?n kap?s? aç?l?yor; bir yanda Ulu Cami'nin ulu minaresi, bir yanda
Latifiye Camii'nin darac?k bir kap?dan girilen avlusu görüntüye
giriyor. Ta??n ?iire dönü?tü?ü Zinciriye Medresesi'nin kap?s?, daha
a?a??da Mar Mihail Kilisesi'nin çan kulesi, kentin kültürünün
renklerini simgeliyor. Gezilecek görülecek o kadar çok tarihî mekán var
ki: Kas?miye Medresesi, ?ah Sultan Hatun Medresesi, Firdevs Kö?kü,
?ehidiye Medresesi, Revakl? Çar??, Deyrülzafaran Manast?r?...
Telkári ustalar?n?n atölyeleri . Tahta çekiçleri, körükleri ve
parmaklar? ile gümü? tellerle ?ahaserler yaratan ustalar. XIV.
yüzy?ldan beri babadan o?ula, nice güzelliklerin üretildi?i mekanlar.
KAYBOLAN B?R RENK
Kente 3 kilometre mesafedeki Deyrülzafaran Manast?r? . Bu kutsal
mekánda, bu topraklarda do?up buradan bütün dünyaya yay?lan Süryanîler.
Do?du?u topraklarda parmakla say?lacak kadar az Süryanî cemaati
kald???n? görmek, ülkenin bir renginin daha kayboldu?unu dü?ünüp
üzülmemek elde de?il.
Mardin'in ta? binalar? kadar yemekleri de çok me?hur ve lezzetli.
XII. yüzy?l ba?lar?nda Artuklular zaman?nda yap?lan Ulu Cami'nin bezemeli minaresini kentin her yan?ndan görmek mümkün.
Mardin, Güneydo?u'nun bu renkli kentinde , kültürler aras?nda
dola?abilirsiniz. Kentin içindeki tarihî eserleri, Süryani kültürüne
ait yap?lar?, baraj sular?n?n tehdit etti?i Hasankeyf Köprüsü'nü
ve Kalesi’ni görmek, yörenin lezzetli yemekleri, el sanatlar? ve
misafirperver insanlar? ile tan??mak size ba?ka hazlar verecektir...
Perş. Nis. 16, 2009 12:58 pm
